خبرگزاری حوزه: مسجد تراز اسلام، موضوعی است که مقام معظم رهبری در پیام سال گذشته خود به اجلاسیه سراسری نماز در بجنورد، آن را مطرح نمودند؛ واقعا ویژگی های مسجدتر از اسلامی چیست؟ چنین مسجدی چه کاربردی برای جامعه دارد؟ متولیان مختلف مسجد چه وظیفه ای دارند تا یک مسجد تراز اسلام داشته باشیم؟ و ...؛ برای دریافت پاسخ به این پرسش ها به سراغ دبیر ستاد عالی کانون های فرهنگی و هنری مساجد کشور رفتیم. حجت الاسلام و المسلمین حمید ارباب سلیمانی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه تأکید می کند که محور کارهای مساجد باید روحانی و امام جماعت مسجد باشد و الا دچار تفرقه خواهیم شد؛ در حالی که مسجد تراز اسلام، باید محور وحدت در میان مسلمانان باشد. مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود یادآوری می کند که امام خمینی(ره) از آغاز حرکت انقلابی خود در سال 42، نگاه مسجد تراز اسلامی به مساجد داشت و از مساجد بهترین استفاده را برد.

مشروح گفت وگوی خبرگزاری حوزه با حجت الاسلام و المسلمین حمید ارباب سلیمانی را در ادامه بخوانید:

* همانطوری که در جریان هستید، یکی از مباحث بسیار مهمی که رهبر معظم انقلاب روی آن تأکید دارند، بحث مسجد تراز اسلام است؛ از نظر شما شاخصه ها و ویژگی های یک مسجد تراز اسلامی چیست؟

این موضوعی است که رهبر معظم انقلاب نیز آن را مطرح کردند. مسجد تراز اسلامی، همان مسجدی است که زمان پیامبر اسلام(ص) شکل گرفت و از منظری به مسائل عبادی، از منظری به مسائل فرهنگی، از منظری به مسائل اجتماعی، از منظری به مسائل اقتصادی، از منظری به مسائل سیاسی و ... و البته به صورت همزمان توجه داشت. مسجد تراز اسلامی مسجدی است که آحاد مسلمانان به نحوی با آن مکان مقدس در ارتباط بودند.

*در شرایط امروز و بعد از گذشت بیش از 1400سال از تاریخ صدر اسلام و دوران حیات پیامبر مکرم اسلام(ص) چگونه می توانیم به مسجد تراز اسلامی دست پیدا کنیم؟

اگر بخواهیم به آن جایگاه برسیم و مسجد تراز اسلامی داشته باشیم، باید یک بازخوانی در خصوص مساجد دوران حیات پیامبر(ص) داشته باشیم و ببینیم آن حضرت، چه انتظاراتی از جایگاه مسجد داشتند و با آن نحوه مواجهه ایشان با مسجد، چه برکاتی نصیب مردم مسلمان شد.

*حال اگر ما بخواهیم، همان طوری که گفتید، یک بازخوانی در خصوص چگونگی مساجد دوران حیات پیامبر(ص) داشته باشیم، چگونه می توانیم به آن دست پیدا کنیم؟

یکی از نکاتی که می توان ذکر کرد این است که مسجد در دوران صدر اسلام، دارالعلم، دارلفکر و دارالذکر بود. یعنی کسانی که با مسجد ارتباط داشتند، از سویی مسجد آن ها را به آسمان متصل می کرد و انجام عبادت و نماز دسته جمعی و قرائت قرآن از کارهای اهل مسجد بود و از سویی ارتباط آن ها با مسجد، موجب ارتقای علم و اندیشه آنان می شد؛ کسانی که با فکر و اندیشه، آن هم با فکر و اندیشه معنوی به دنیا نگاه کرده و در آن به فعالیت مشغول هستند، به باید ها و نبایدهای لازم توجه دارند و از مسئولیت های فردی و اجتماعی که عرف و شرع بر دوش آنان گزارده غافل نمی مانند. در مسجد تراز اسلام، چون اهل مسجد، اهل فکر و اندیشه اند، در مقابل دشمنان به خوبی آگاه و هوشیارند، یعنی دشمن شناسند؛ امروز هم مساجد باید چنین کارکردی از خودشان نشان دهند، زیرا پیامبر مکرم اسلام(ص) فرمودند کسی که دشمن را بشناسد یکی از بزرگترین درس ها را فراگرفته و اصولا درس دشمن شناسی در مساجد، درس خدمت به خلق است.

*فواید شکل گرفتن چنین مسجدی، یعنی مسجد تراز اسلامی در یک جامعه مسلمان چه خواهد بود؟

در یک مسجد، اگر تمام ظرفیت هایی که می توان در آن به کار گرفت را به کار گیریم و آن ظرفیت ها با همه ابعاد در جامعه نقش آفرینی کنند، مساجد ما به مساجدی تبدیل خواهند شد که همه به آن روی آورده و ثمرات آن را دیده اند؛ فواید و اثرات چنین مسجدی در جامعه واقعا لمس خواهد شد.

* امام خمینی(ره) برای این که انقلاب شکوهمند اسلامی ایران را به پیروزی برساند، از همه ظرفیت های دین اسلام و به خصوص از تمام ظرفیت های مساجد استفاده نمودند به نظر شما چقدر توانسته‌ایم انتظارات امام راحل را در این زمینه اجرایی کنیم.

بله؛ واقعا امام خمینی(ره) نگاه مسجد تراز اسلامی به مساجد داشتند. رهبر کبیر انقلاب اسلامی(ره) از همه و یا حداقل این که از حداکثر ظرفیت مساجد استفاده کردند؛ امام راحل در سال 1342، حرکت انقلابی خود را از مسجد سلماسی شروع کردند و می توان گفت که آغاز حرکت انقلابی ایشان و مردم ایران از همان مسجد کلید خورد؛ بعدها در دوران تبعیدشان در نجف اشرف هم در مسجد شیخ انصاری این شهر مذهبی، حرکت انقلابی خود در تبعید را شروع کردند. امام خمینی(ره) تأکید داشتند که باید این ظرفیت بالای مساجد را شناخت و به خوبی از آن بهره برد. مردم هم وقتی دیدند که امام خمینی(ره) در قامت یک مرجع تقلید دینی، مسجد را محور فعالیت های دینی، سیاسی و اجتماعی خود قرار دادند، به مسجد ها هجوم آوردند؛ چون مردمی بودند که می خواستند اسلام را در صحنه ببینند. اگر چه مساجد نقش بسیار مهم و انکار ناپذیری در تحقق پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران دارند، اما در زمان جنگ هم نقش مفید نیروهای مسجدی پر رنگ بود؛ مردم متدین  به مسجد می آمدند و از آن طریق به جبهه های جنگ اعزام می شدند؛ واقعا جای افتخار است که 98درصد شهدای ما در جنگ 8ساله دفاع مقدس را، اعزامی های از مساجد تشکیل می دهند؛ بعد از دوران جنگ هم نقش مساجد بسیار تأیین کننده بود، بنابر این نقش اصلی مساجد در اعتلای اسلام و تحقق انقلاب اسلامی و پس از آن در اعزام رزمندگان جان برکف به جبهه های جنگ 8سال دفاع از مملکت و دفاع از ولایت بر کسی پوشیده نیست؛ اگر امروز هم بخواهیم در مقابل دشمنان بایستیم باید به مساجد توجه ویژه ای داشته باشیم.

*ویژگی های مسجد تراز اسلامی چیست؟ یعنی مساجد امروز با داشتن چه ویژگی هایی می توانند ادعا کنند که مساجد تراز اسلام هستند و یا به مساجد تراز اسلام بدل شده اند؟

برای این که مسجدی، مسجد تراز اسلام باشد، باید به چند نکته توجه کنیم. چنین مسجدی باید جاذبه لازم را برای جذب افراد به مسجد داشته باشد. منظورم از جاذبه در مساجد هم جاذبه های ظاهری است و هم جاذبه های بهداشتی که واقعا هر دو این نکات مهم است. نکته دیگر در این خصوص این است که کارکرد مطلوب یک مسجد، متأثر از چگونگی نقش ائمه جماعات آن است. یعنی هر قدر که یک امام جماعت عملکرد مطلوب تری داشته باشد، کارکردهای مسجد جلوه و شکوه بهتری خواهد داشت. لازم می دانم در همین جا یادآوی کنم که متأسفانه امروز، بسیاری از مساجد روستاها، شهرها و شهرک های ما، بدون امام جماعت است و در آن ها خبری از روحانی نیست، در حالی که ما نیاز به ائمه جماعتی داریم که وقت خود را صرف مسجد و صرف تعامل با مردم کنند.

*شاخصه های دیگر یک روحانی کارآمد در مساجد را نام ببرید؟

امام جماعت علاوه بر صفات مذکوری که به آن ها اشاره کردم، باید از نظر مدیریتی هم نقش خود را به بهترین شکل در مساجد ایفا کند. وجود چنین روحانی در مساجد، سرآغاز کار فرهنگی خوب در مساجد خواهد بود.

*به کمبود روحانی در بسیاری از مساجد کشور اشاره کردید؛ چه نهادهایی باید این نقیصه را برطرف کنند؟

رفع این نقیصه، وظیفه مهم حوزه های علمیه است؛ حوزه های علمیه باید به گونه ای برنامه ریزی کنند که امام جماعت ثابت در تمام مساجد کشور داشته باشیم؛ حتی فراتر از آن باید در صورت امکان یک روحانی در تمامی ادارات ما حضور فعالی داشته باشند. علاوه بر حوزه های علمیه، نهادهای مرتبط دیگر از جمله سازمان تبلیغات اسلامی و دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم هم باید برای رفع مشکل کمبود روحانی در مساجد کشور فکر چاره باشند.

*نهادهای دیگر مرتبط با مسجد، چگونه باید به صورت مطلوب نقش خود را ایفا کنند؟

دست اندرکاران مساجد و از جمله مهمترین آن، هیئت امنا باید تلاش کنند که به همه جنبه ها از جمله جنبه های عاطفی برخورد با یک جوان و نوجوانی که وارد مسجد می شود، دقت فراوان داشته باشند و برخوردها حساب شده باشد. کسانی که دست اندرکار امور مسجد هستند باید وقتی که با زائران خانه خدا و اهل مسجد مواجه می شوند، از خود روی خوش نشان دهند. خدام مسجد هم باید نقش خود را به درستی انجام دهند؛ البته ما هم نسبت به آن ها وظیفه داریم و ببینیم مثلاً اگر بیمه نیستند، آن ها را بیمه کنیم و همچنین نیازهای مالی اولیه زندگی شان را فراهم کنیم تا آن ها با نشاط بیشتر به خدمت به عبادت کنندگان بپردازند. این ها مؤلفه هایی است که برای رسیدن به مساجد تراز اسلامی احتیاج داریم. پایگاه های بسیج و دیگر نهادهای مرتبط با مسجد هم باید فعال باشند. نکته بسیار مهم که باید همواره به آن تأکید داشت این است که محور حرکت در مساجد باید روحانی مسجد باشد و الا دچار دوگانگی در مساجد خواهیم بود؛ دوگانگی که نتیجه ای جز خسارت و تفرقه در میان مسلمانان ندارد، حال آن که مسجد تراز اسلامی باید محور وحدت مومنین باشد.

گفت وگو: صادق چهرقانی

29/313